واکاوی و تحلیل مفهوم خط‌مشی عمومی: ماهیت، صفات و غایت

هدف: فهم ماهیت و جوهره «خط‌مشی عمومی»، به سهولتِ تشخیص مصادیق آن نیست. عبارت «خط‌مشی عمومی»، نه تنها در کلام اتخاذکنندگان خط‌مشی‌ عمومی رواج دارد، بلکه بین اعضای جامعه علمی نیز بی‎دقت و با تسامح معناییِ بسیار استفاده می‌شود. با این حال، واضح است که فهم جوهره این مفهوم، مقدمه اجتناب‎ناپذیری برای ورود به علوم گوناگون خط‌مشی همچون فرایند خط‌مشی عمومی، تحلیل خط‌مشی عمومی و ارزشیابی خط‌مشی عمومی است. نوشتار حاضر، گزارشی است از پژوهشی تحلیلی ـ تفسیری که با هدف فهم و تبیین جوهره «خط‌مشی عمومی» اجرا شده است. روش: نگارندگان این پژوهش کوشیده‎اند که مهم‎ترین تعریف‌های ارائه شده برای اصطلاح «خط‌مشی عمومی» در ادبیات را گردآوری کنند و با روش «تحلیل مضمون» به تجزیه و تحلیل و واکاوی معنایی آنها بپردازند. یافته‎ها: حاصل این کار، سامان‎دهی به مفاهیم مطرح شده در تعریف‌های گوناگون «خط‌مشی عمومی»، در سه شاخه ماهیت، صفات و غایت خط‌مشی عمومی بود و کوشش شد بر اساس این طبقه‌بندی سه شاخه‌ای، دو تعریف از خط‌مشی عمومی از دو دیدگاه «مخاطب خط‌مشی» و «تحلیل‌گر خط‌مشی» ارائه شود که مجموع اشتراک‌ تعاریف و متمایزکننده تفاوت‌های اساسی است. نتیجه‎گیری: خط‌مشی عمومی از دیدگاه مخاطب خط‌مشی می‌تواند این‎گونه تعریف شود: «منطق عملی نسبتاً پایدار از مجموعه تصمیمات، قوانین، مواضع و اقدامات به هم مرتبطِ یک یا مجموعه‌ای از بازیگرهای قابل انتساب به حکومت، در قبال مسئله یا امر نگران‌کننده قابل انتزاع است»؛ در حالی که خط‌مشی عمومی از دیدگاه تحلیل‌گر خط‌مشی را می‌توان این‎گونه تعریف کرد: «سلسله‌ای از تصمیمات، قوانین، مواضع و اقدامات به هم مرتبط که بازیگر خط‌مشی در قبال مسئله یا امر نگران‌کننده، به‎منظور تخصیص مطلوب ارزش‌ها در جامعه اتّخاذ می‎کند».